آیین نامه وجین منابع
مقدمه:
كار وجين بخشي از فرآيند مجموعهسازي در كتابخانهها به شمار ميرود كه همانند ساير امور مرتبط با مديريت و توسعه مجموعه، نيازمند دقت نظر و توجه ميباشد.
اگر قانون اول و پنجم رانگاناتان مبني بر اينكه كتاب براي استفاده است و كتابخانه ارگانيسمي زنده و پوياست را مدنظر داشته باشيم، آنگاه اهميت مسئله وجين در كتابخانه به ها وضوح مشخص ميشود. اگر معتقديم كه كتابخانه ارگانيسمي زنده و پوياست بنابراين همانند هر موجود زندهاي داراي دو پديده زايش و پيرش است. وجين باعث ميشود تا با كنار گذاشتن بعضي از عناوين غيرضروري جا براي ساير عناوين بازتر شده و امكان دستيابي و بازيابي اطلاعات بيشتر شود. زماني كه كتابداران دريابند كتابخانه بايد داراي مجموعهاي برنامهريزي شده و نه مجموعهاي بطور تصادفي گرد آمده باشد اهميت وجين مشخص ميشود.
عمدهترين دلايلي كه وجين كردن را براي كتابخانهها ضروري ميسازد، نياز به كنترل و رشد مجموعه و روزآمد كردن آنها، محدود بودن فضاي كتابخانهها، نياز جامعه به اطلاعات جديد به و روز، خط مشي و سياستهاي مجموعهسازي كتابخانهها و... از جمله عللي است كه كتابداران را آن برمي دارد در تا صدد يافتن راه حلهاي مناسب جهت امر وجين كردن در كتابخانهها برآيند.
اهداف وجين منابع كتابخانهاي :
1- ايجاد فضاي مناسب براي منابع اطلاعاتي و رشد مجموعه
2- پويايي مجموعه منابع مرتبط با اهداف و وظايف كتابخانه
3- افزايش استفاده از منابع اطلاعاتي از طريق وجين منابعي كه ديگر استفاده نميشود
4- جلوگيري از انباشته شدن كتابهاي زائد و بياستفاده
5- تسهيل و تسريع در دسترسي به منابع اطلاعاتي مورد نياز موجود در مجموعه
معيارها و ضوابط وجين كتابها:
1- وضع ظاهري: كتابهاي مندرس را ميتوان از مجموعه خارج كرد. اما در صورتي كه از كتابهاي پرمراجعه باشند بايد با نسخههاي جديد جايگزين شوند
2- نسخه تكراري: اين مورد مربوط به كتابهايي است كه بنا به شرايط و موقعيت زماني از عناوين پر مراجعه بوده، اما در شرايط فعلي اهميت موضوعي خود را از دست دادهاند و يك يا دو نسخه از آن كفايت ميكند.
3- ويرايشهاي كهنهتر: در منابع كتايخانه دانشگاه علوم پزشكي اين مورد بسيار صدق ميكند و حائز اهميت است. بدليل اينكه منابع پزشكي ، مطالب و روشها سريع به روز ميشوند.
4- ميزان استفاده: با بررسي تعداد دفعات استفاده يا به امانت رفتن يك كتاب ميتوان دريافت كه چه كتابهايي بسيار كم استفاده و يا بياستفادهاند (قابل ذكر است كه اين كتب نيز به علت اشغال فضاي كتابخانه وجين ميگردند، كتب ارزشمند از معيار فوق خارج است.)
منابع مستثني از وجين:
1- منابع لاتين قديم كه نسخه جديد آنها به دليل قيمت بالا خريداري نشده.
2- اطلسهاي و منابع مرجع
3- منابع نفيس و هنري كه تصاوير رنگي و كاغذهاي اعلاء دارند، وجين نخواهند شد
مسئوليت وجين منابع :
مسئوليت اصلي وجين منابع با كميته وجين مركز اطلاعرساني و كتابخانه مركزي است و مسئوليت اجرايي بر عهده بخش امانت و سفارشات و گروه كارشناسي وجين منابع چاپي متشكل از كارشناسان موضوعي بخش سفارشات، بخش امانت، كارشناس بخش مرجع و كارشناس نشريات ميباشد.
تبصره: بديهي است كليه اعمال نهايي وجين در مركز اطلاعرساني و كتابخانه مركزي و توسط بخش سفارشات و زير نظر مسئول كتابخانه انجام ميگيرد.
شيوه كار وجين منابع:
قبل از شروع عمليات وجين ابتدا عمل رفخواني كتابخانه مربوطه انجام ميشود و تمامي منابع مجموعهها از لحاظ منابع مفقودي، امانت و موجودي كنترل و بازبيني ميشود. اين كار توسط كتابداران كتابخانه مربوطه صورت ميگيرد. جهت اين امر كتابخانهها به تشخيص سرپرست كتابخانه ميتوانند وظايف سرويسدهي و خدمات امانت خود را در مقطع زماني مناسب تعطيل نمايند تا با دقت بيشتري مراحل فوق را انجام دهند.
1- وجين منابع كتابخانه به طور مستمر در مرداد ماه هرسال انجام ميشود .
2- تعداد منابع وجين شده در هر دوره بايد متناسب با كل منابع موجود در كتابخانه باشد و اين ميزان بيشتر از 5% كل منابع نباشد. هرگونه تغيير در مفاد اين آييننامه به پيشنهاد كتابخانه مركزي و تاييد شوراي پژوهشي دانشگاه امكانپذير خواهد بود.
سرنوشت منابع وجين:
1- حذف شوند و ويرايش جديد به مجموعه اضافه شود.
2- حذف شوند و همان ويرايش مجدداً خريداري شود .
3- حذف شوند و درصورت نياز منابعي جديدتر و بهتر در همين زمينه موضوعي تهيه شود.
4- صحافي شود و به مجموعه بازگردد .
5- به انبار منتقل شود .
پس از وجين:
1- موجودي كتابها از برنامه كتابخانه حذف ميشود.
2- كتاب هاي وجين شده به انبارفرستاده ميشود.
3- خارج كردن كتاب هاي وجين شده موجود در انبار از اموال دانشگاه
4- فروش ، اهدا و يا انتقال كتابهاي وجين شده نهايي به كتابخانهها و يا مراكز آموزشي و پژوهشي و تهيهي صورتجلسه ي تحويل منابع توسط بخش سفارشات.
هرگونه تغيير در مفاد اين آيين نامه به پيشنهاد كميته وجين مركز اطلاعرساني و كتابخانه مركزي دانشگاه علوم پزشكي بوشهر و تصويب معاونت پژوهشي دانشگاه امكانپذير بوده و مراتب به كتابخانه مركزي اعلام خواهد شد.
جهت مشاهده فایل pdf آیین نامه وجین کلیک نمایید.